Vüsaləddin Rüstəmov tərəfindən dərc edildi

LOQOPEDİK DƏRSLƏR: OYUNUN ZƏRURİLİYİ

Xüsusi

Oyun, uşaqların öz dünyalarını dərk etmək üçün istifadə etdikləri bir vasitədir. Oyun uşaqların öyrənmə qabiliyyətini artırır, uşaqlarda inam, təhlükəsizlik, dostluq kimi hisslərin inkişafına kömək edir. Ünsiyyət üçün lazım olan bacarıqların əksəriyyəti məhz oyunlar vasitəsilə inkişaf etdirilir. Oyuncaqlarla oynamaq uşaqlara gələcək həyatlarında faydalı ola biləcək bacarıqları inkişaf etdirməyə kömək edir.
Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün bu daha vacibdir. Çünki onlar başqaları ilə müqayisədə mümkün qədər daha çox faydalı təcrübə və bacarıq qazanmalıdırlar. Müxtəlif oyuncaqlardan və oyun fəaliyyətlərindən istifadə etməklə müxtəlif bacarıqları inkişaf etdirmək olar.

✓ Əl hərəkətləri. Uşaq əllərini uzadaraq hər hansı bir əşyaya çatmaq və onu götürmək, əşyanı əlində atıb-tutmaq, yükləmək, itələmək və s. hərəkətləri öyrənir.
✓Yaddaş. Gizlədilmiş oyuncağı tapmaq, şəkilləri və fiqurları ardıcıllıqla yada salmaq, eşitdiyi nağıllardan suallara cavab vermək, şəkillərdə və oyuncaqlarda rəngləri tapmaq.
✓ Nitq. Sözləri başa düşmək, şəkilləri göstərmək və adlarını söyləmək, səsləri və sözləri yamsilamaq, mahnılar oxumaq, bədən üzərinin adlarını söyləmək.
✓ Problemi həll etmək. Oyuncaqların işləmə mexanizmi ilə maraqlanmaq
✓ Təsəvvüredici oyunlar. Gəlinciyi yedirtmək, həkim-həkim oynamaq, evcik-evcik oynamaq, yollar və şəhərlər tikmək.

Oyuncaq seçərkən uşağın yaş səviyyəsi mütləq nəzərə alınmalıdır. Oyuncaq uşağın yaşına uyğun olmalı və həddən artıq sadə, ya da çox mürəkkəb olmamalıdır. Əks halda, uşaq oyuncaqdan tez bezib yorular və oyuna qarşı marağını itirər. Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara oyuncaq alarkən, onların yaşı deyil inkişaf səviyyəsi nəzərə alınmalıdır. Oyun zamanı uşaqla danışmaq və nə etdiyini uşağa izah etmək lazımdır. Bir də, əziz valideynlər, oyun oynayarkən uşağa seçim etmək imkanı yaradın. Çünki uşağın sərbəstliyi elə oynayarkən etdiyi seçimlərdən başlayır və bütün həyatına təsir edir.

Müəllif: Şahanə Nuriyeva loqoped_shahane

Beyenmeler
0   0  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +4 (from 4 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

NİTQ PROSESİNDƏ NƏFƏS AKTI

Xüsusi

Nitq prosesində nəfəs aktı çox böyük rol oynayır. Bildiyimiz kimi nitq nəfəs vermə prosesində yaranır. Ona görə də düzgün və səlis nitqin olması üçün ilk öncə nəfəs aktı ilə işlənilməlidir. Nəfəs aktı düz olmayan uşağın birbaşa nitqini düzəltməyə çalışmaq faydasız olacaq və zaman itkisidir.
Uşaqlarla nəfəs aktı işləyərkən bunu oyun formasında, əyləncəli şəkildə etmək daha məqsədə uyğundur. Çünki belə olduqda həm uşaq yorulmur, həm də həvəslə edir. Bəzi oyunları loqopedin tapşırığı ilə valideyn ev şəraitində də edə bilər. Hətta daha maraqlı alınması üçün oyunu qrup şəklində etmək, uşağın dostlarını və ya bacı və qardaşlarını cəlb etmək olar.

1. “Hava Topu”
Oyunçular dövrə vurub dayanırlar və ya otururlar. Aparıcı deyir: Təsəvvür edin ki, biz hava toplarini doldururuq. Havanı alın, yanaqlarinizi hava ilə dolduraraq xəyalən topu dodaqlarınıza yaxın gətirin və topu yavaş yavaş doldurun. Gözlərinizlə bu topun dolmasını izləyin. Top böyüdükcə onun üzərindəki naxışlar da böyüyür. Təsəvvür etdinizmi ? Havanı yavaş yavaş doldurun ki, top partlamasın. Hansı ölçüdə istəyirsinizsə o qədər hava ufurməlisiniz.

2. “Gəmi və külək”
Təsəvvür edin ki, bizim gəmi dənizdə üzür və birdən dayanır. Ona kömək etmək üçün küləyi yardıma çagirmaliyiq. Çoxlu hava alın, yanaqlarinizi doldurun və səslə bu havanı bütünlüklə buraxın. Sizin yaratdığınız külək gəmini hərəkətə gətirməlidir. Gəlin bunu təkrar edək. Mən küləyin səsini eşitmək istəyirəm. Bilirik ki, tipik uşaqlar xəyali oyunları çox sevirlər. Bu zaman onlar öz dünyalarini üzə çıxarda bilirlər.

Amma atipik uşaqlarla da bu oyunları oynamaq lazımdır. Onlarla biraz daha fərqli. Məsələn “Külək və gəmi” oyununu atipik uşaqla əyani vəsaitlərlə oynamaq olar. Onun sevdiyi rəngdə kağızdan bir gəmi düzəldib onu vannada üzdürməklə uşağın diqqətini çəkmək və nəfəs alıb verməsini təmin etmək olar. Bu zaman uşaq həm nəfəs aktını işlədəcək, həm də gəminin su üzərində hərəkəti onun izləməsini formalaşdıracaq. Bundan əlavə suyun sakitləşdirici gücünü də nəzərə alsaq bu oyunların çox faydalı olduğunu oynayaraq görə bilərik.

Müəllif: Şahanə Nuriyeva loqoped_shahane

Beyenmeler
0   2  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +4 (from 8 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

ÜNSİYYƏT VƏ NİTQ

Xüsusi

Ünsiyyətə girmək bacarığı özümüzü bir şəxsiyyət kimi təsdiq etmək, əlaqələr qurmaq, cəmiyyətə nüfuz etmək və uyğunlaşdırmaq üçün vacib amildir.

Ünsiyyətin inkişafına mane olan səbəblər:
1. Eşitmə zəifliyi
2. Əqli çatışmamazlıq
3. Ünsiyyət çatışmamazlığı (ətrafdakıların uşaqla kifayət qədər ünsiyyətdə olmaması)
4. Ünsiyyət problemi (Uşağın özünün ünsiyyət problemi, məsələn autizm)
5. Nitq qüsurları

Ünsiyyət üçün lazım olan bacarıqlar:
1. Diqqət
2. Dinləmə
3. Anlama
4. Təqlid etmə və iştirak
5. Nitq

Bir uşağın ünsiyyət bacarığına yiyələnməsi üçün bu mərhələlərin hər birinin tam formalaşması lazımdır. Ən əsası da eşitsə belə anlamayan uşaq ünsiyyət qura bilmir. Bu çox önəmli məqamdır. Uşaq danışmaq üçün qarşısındakının nitqini anlamalıdır. Nitqi olmayan bir uşaqla işə başlayarkən əgər bu 4 mərhələ tam qaydasındadırsa nitq üzərində işləmək lazımdır. Yox əgər bu uşaqda diqqət əksikliyi varsa, dinləmirsə, anlamirsa, təqlid edə bilmirsə bu uşaqla nitq üzərində işləməyin mənası yoxdur. Öncə bu mərhələləri formalaşdırmaq lazımdır. Artıq uşaq dinləyir, anlayırsa və təqlid də edə bilirsə, qısa zamanda nitqi üzərində iş nəticə göstərəcək. Çünki nitq də təqlid əsasında formalaşir. Uşaq səsləri, sözləri anlayaraq təqlid etməli, daha sonra isə söz bazası artdıqca ünsiyyətə girməlidir.
Bir çox hallarda valideynlər bizə nitqdən öncəki bu mərhələlər üçün vaxt vermək istəmirlər. Əziz valideynlər, bu 4 mərhələ və bir də bura passiv nitq əlavə etmək olar nitqə hazırlıq mərhələsi adlanır. İnkişafı normal olan və inkişafdan geri qalmış hər bir uşaq bu mərhələləri keçməlidir. Tələsməklə, uşağı və müəllimi daha çox yukləməklə irəli getmək istəyərkən daha geri gedəcək və işə mane olacaqsız. Bunu unutmayın.

Müəllif: Şahanə Nuriyeva loqoped_shahane

Beyenmeler
0   1  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +2 (from 2 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

UŞAQLARDA NİTQ İNKİŞAFININ LƏNGİMƏSİ

Xüsusi

Son zamanlar çox geniş yayılmış problemlərdən biri də uşaqlarda nitq ləngiməsidir. Bunun da bir çox səbəbləri var. Pedaqoji baxımsızlıq, ailədə iki dilin olması, telefon və televizora həddən artıq bağlılıq, bətndaxili, doğuş və doğuşdan sonra yaranmış hər hansı bir travma, xəstəlik, uşağın yıxılması və nitq mərkəzinin zədələnməsi və s. bu siyahını çox artırmaq olar. Bəzən də, bu səbəblərin heç biri olmadan uşaqda nitq ləngiməsi olur. Artıq, bunun bir təcrübəsi formalaşıb məndə. Bunu bölüşmək istəyirəm.
Adətən bu səbəblərin heç biri olmadan nitq ləngiməsi olan uşaqlar evdə əl üstündə saxlanılan, həddən artıq ərköyün böyüdülmüş uşaqlardır. Uşağa su istəməmiş su, acmamış yemək verilir. Uşağın valideyinə istək bildirməyə ehtiyacı qalmır. Barmağını uzatdığı hər şey əlinə verilir. Hər kəs onun əmrində olur. İstədiyi hər şey edilir. Yerə atdığı oyuncağı belə valideyn götürüb verir əlinə. Valideyn təbii ki, uşağa olan sevgisindən, qayğısından belə edir. Hətta, bəzən düşünür mən çətinlik çəkmişəm, uşağım çəkməsin. Hər şeyin ən yaxşısını etməyə çalışır övladı üçün. Amma burda valideyinin özünün hiss etmədiyi bir problem yaranır. Uşağa özünü ifadə etməyə imkan vermir. Uşaqda artıq bir tənbəllik yaranır və təəssüf ki, nitqinə də yansıyır. İstədiyi hər şeyi rahat əldə edən uşaq əziyyət çəkib danışmaq istəmir. Çünki buna ehtiyacı yoxdur.

Mümkün qədər imkan yaradın uşaqlar özləri istəsinlər, və ya istəmədiklərini desinlər. Onlara sual verin:  istəyirsən? verim ?
Başqa bir halda hər zaman onlara seçim şansı yaradın: Nə istəyirsən? Hansını verim və s.
Uşağın hər ehtiyacının təcili qarşılanması onun nitqini passivləşdirir. İmkan yaradın uşaqlar nə istədiklərini, nə istəmədiklərini, nə üçün istəyib istəmədiklərini özləri ifadə etsinlər. Onlara yemək, su, oyuncaq verməzdən əvvəl sual verin, əziz valideynlər!

Müəllif: Şahanə Nuriyeva loqoped_shahane

Beyenmeler
0   1  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +3 (from 5 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

SİSTEMLİ İŞƏ ƏNGƏL OLAN AMİLLƏR

Xüsusi

1. İşin loyallıq (sadiqlik, şəxsi münasibətlər) üzərinə qurulması.
Bu zaman gözləntilər işin özündən daha çox, əsasən sadiqlik anlayışı üzərinə formalaşır. Bəzən iş əla getdikdə belə, xırda bir nüansdan dolayı loyallıq zədələnsə, iş birliyi pozulur. Və ən pisi, iş birliyinin pozulması çox zaman tədricən baş tutur. Çünki loyallıq üzərinə qurulmuş vəzifə yenidən sadiq biri ilə doldurulmalıdır və bu dərhal və qəti qərarla baş tutmur. Nəticədə ortaya uzun müddətli qətiyyaətsizlik çıxır. Bu isə işə ən çox zərbə vuran amillərdəndir.


2. İşçilərdən təşəbbüs tələb etmək. 
Təşəbbüskarlıq şəxsi keyfiyyətdir. Olsa əla, amma olmadığı müddətcə onu tələb etmək və zorla əldə etmək, zamanla həmin işçilərin süni dominantlığını yaradır və iş etibarı ilə o işçidən asılılıq yaradır. Bu isə öz növbəsində intizamı pozur. Və dolayısı ilə işə, işin keyfiyyətinə təsir edir.


3. Mütəxəssislərə o qədər də önəm verməmək. Əvəzində daxili imkanları səfərbər edərək qənaət etməyə çalışmaq. 
Bu, həm son nəticədə pulun havaya sovrulması, həm də ümumi intizamın pozulmasına ilə nəticələnir. Köməkçi işlər üçün bu yanaşma, yəni onu yetişdirmə, daxili imkanlar çərçivəsində istifadə etmə keçərli ola bilər, amma əsas iş üçün mütəxəssislər gərəkdir.


4. Maddi gəlirlərin artmasını tələsik önqəbul etməklə uzunminvallı prioritetləri arxa plana atmaq. Yeni gəlirlər üçün işlər yaratmaq, amma onun strategiya və struktunu gözardı etmək. 
İşi dinamik şəklə salmaq əladır, amma statik durumu gözardı etmək sonra keyfiyyəti əldən salır. Kəmiyyət və keyfiyyət çarpazlanması bir faktdır, bax burda da bu fakt qabarır.


5. İş çoxluğunu və hərəkətliliyi iş kimi görmək.
Dinamika önəmlidir, amma faydalı iş əmsalı olmadıqca, sadəcə yorucu hərəkətlər toplusu olacaq. Ölkəmizin hal-hazırkı iş durumu buna bənzəyir. Sanki hər kəs hərəkətdədir, çalışır, vuruşur, amma rentabellik yoxdur. Geriyə stress, əndişə və aqressiya qalır.


6. Milli və yerli ustanovkaları alət edinmədən xarici iş mənzərəsi yaratmaq cəhdi. 
Yerli zehniyyəti tətbiq etməklə Avropa modeli tələb etmək ziddiyətli mənzərə və xaos yaradır. Eynşteyn demiş, eyni şeyləri edib fərqli nəticələr gözləmək sadəlövhlükdür.

Müəllif: Vüsaləddin Rüstəmov

 

Beyenmeler
0   1  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +2 (from 2 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus