TƏKƏBBÜR ZİNDANI

Xüsusi

Cırtdanlar cırtdanlara qarşı lovğalanarsa…

“Heç bir şeyin önündə əyilməyən insan öz yükünü daşıya bilməz” deyər Dostoyevski. Təkəbbür və qürur, başa bəladır. Böyüklənər kiçik olanlar. Böyük olmaq üçün deyil, bilavasitə elə olmaq üçün, var olduğunu hiss etmək üçün.

Böyüdükcə, böyükləndikcə insan, böyütdüyü nəfsini daşımaz hala gələr. Təvazönü bilmədən, əyilmənin həqiqətini öyrənmədən. İtaəti sevmədən. Haqqı, həqiqəti sevə bilmədiyindən.

Başqalarının kiçik olması üzərinə özünü böyük hiss etmək istəyənin halıdır təkəbbür. Böyüklüyü özündə (zatında) görməz. Çevrəsindəkiləri kiçiltdikcə, başqalarının boynunu əydikcə böyüdüyünü düşünər. Əyər, amma əyilməz, kiçildər, amma kiçilməz. O qədər təkəbbürlü, o qədər ərköyündür ki, özünün altında qalar. Öz gövdəsinin altında əzilər.

Empatiya qurmaz, özünü kiminsə yerinə qoymaz, ancaq birtərəfli görər. Özü, sözü, içi, çölü birdir. Həm zindandır, həm dustaq.

Suut Kamal Yetkinin tərcüməsində, Platonun insanın yüz illər əvvəl yaşadığı faciəni necə gözəl təsvir etdiyinə baxın:

– Ən müqəddəs sirlərə vaqif olaraq, gələcəyin əzablarını bilmədən gözümüzün önündə ən təmiz işığın qucağında keçən mükəmməl, sadə, sakit və dinc və gözəl şeyləri seyr edirdik və indi midyənin öz zindanını özü sürüdüyü kimi, biz də bədən deyib zindan kimi gəzdirdiyimiz məzara hələ düşməmişdik.”  (Filosof və Sənət, səh. 17, İstanbul, 1935)

Müəllif: Dücanə Cündioğlu

Beyenmeler
0   6  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +1 (from 1 vote)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

DÜŞÜNCƏDƏ GÜMAN VƏ ARZU

Xüsusi

Gümanlı düşüncəni arzulu düşüncədən ayırd etməyi bacarmalıyıq:

1. gümanlı düşüncə həm keçmişə, həm də gələcəyə yönələ bilir, arzulu düşüncə – ancaq gələcəyə;

2. gümanlı düşüncə məlumatsızlıqdan doğur, arzulu düşüncə – məmnuniyyətsizlikdən;

3. gümanlı düşüncə durumu anlamağa, gedişatı anlatmağa çalışır, arzulu düşüncə – durumu dəyişməyə, gedişata yön verməyə;

4. gümanlı düşüncənin faktlara ehtiyacı ola bilir, arzulu düşüncənin – yox;

5. gümanlı düşüncəni yalanlamaq olur, arzulu düşüncəni – yox (arzularda yanılmaq ayrı məsələdir);

6. gümanlı düşüncə izahat tələb edir, arzulu düşüncə – təbliğat.

Bu iki düşüncə arasında fərqi görmək asan olmur. Düşünənin özü də güman-arzu qarşılaşdırılmasında aza bilər. Mənim yazılarımda ikisi də olur. Gümanlara daha çox yer verirəm, amma arzulu düşüncələrimi də gizlətmirəm (onları təbliğat şəklinə salmasam da).

Düşüncə mətnə çevriləndən sonra obyektivləşir və müəllifdən asılılığını itirir. Oxucu ancaq mətni görür və ona öz mənasını verməyə çalışır. Problem ondadır ki, oxucu çox zaman müəllifin niyyətini güman etməyə girişir, bununla da öz gümanlarını müəllifin arzularının yerinə qoyur. Müəllif sağdırsa və onun özündən aydınlaşdırmaq imkanı varsa, müəllif öz izahını verə bilər. Hərçənd, onun izahı da əlavə gümanlar doğuracaq. Müəllif sağ deyilsə, izah mümkünsüz olacaq, onun yerini şərh tutacaq. Şərh, öz növbəsində, müəllifin özünə aid olmayan gümanlar üzərində qurulacaq. Bu, çözümsüz bir problemdir.

Müəllif: Erkin Qədirli

Beyenmeler
1   11  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +3 (from 3 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

ZİYALI VƏ SİYASƏT

Xüsusi

1. “Ziyalı” sözünün indiki qavramı bizə Rusiy’dan gəlib. Rusiya’da “интеллигент/интеллигенция” qavramını (sözün özünü də) ilk dəfə 1866-cı ildə Pyotr Boborıkin adlı bir publisist işlədib. Məqsəd – Avropadakı intellektualların akademik çalışmalarına qarşı, Rusiya’nın “öz yolu, öz taleyi” gümanına uyğun, yalnız özünü ifadə etməyi deyil, həm də “vətənin dərdini” düşünən, Orta Çağların cəngavər birliklərinə oxşar mənəvi ruh daşıyıcısı sayılan bir ortamın, ənənənin yaradılması oldu. Rusiya’da intellektual çevrənin olmadığına görə (akademik azadlıqların olmaması ucbatından), “intelektual” yerinə, “intelligent” sözü işlədilməyə başladı.

2. Yaradıcı adamların (rəssamların, bəstəkarların, filosofların, yazarların və s.) üzərinə, onların daşıya bilməyəcəyi yük qoyuldu – onlardan siyasi mövqe gözləməyə başladılar. Yaradıcı adamlar, tarixin bütün dönəmlərində, ya bazardan, ya da dövlətdən asılı olublar. Rusiya’da, eləcə də bizdə, bazar inkişaf edə bilmədi, ona görə də buralarda yaradıcı adamlar dövlətdən asılı duruma düşdülər.

3. Bununla belə, “intellektual asılılıq” adlanan bir şey var. Rusiya’dakı intelligentsiya (ziyalılar) Qərbin intellektual asılılığında qaldılar (ideyalar Qərbdən gəldiyinə görə). Buna görə də Rusiya ziyalıları haqqında belə bir fikir möhkəmləndi: “Rusiya ziyalılığı – bir tərəfdən məqsədlərinin prinsipiallığıyla (идейность задач), o biri tərəfdən prinsiplərinin bünövrəsizliyilə (беспочвенность идей) seçilən bir ənənədir”.

4. Mişel Fuko’nun “İntellektuallar və hakimiyyət” başlığı altında çıxmış məqalələr toplusunda belə bir rəvayət var: “Sual – Nasistlər Paris’i işğal edəndə, Pikasso nə edirdi? Cavab – Kafedə oturub alma şəkli çəkirdi. İbrət – Pikasso nə etməliydi? Fırçayla tankların qarşısına çıxmalıydı?”

5. Yaradıcı adamları rahat buraxın ki, özünüz də rahat ola biləsiniz. Onlardan siyasi mövqe gözləməyin. Rusiya’dan bizə gəlmiş “ziyalı” qavramından əl çəkin. Ölkənin inkişafı üçün intelligentsiya yox, intellektuallar – yəni, vətənin dərdini çəkməkdən, siyasi yandaşlıqdan azad düşüncə adamları gərəkdir.

Müəllif: Erkin Qədirli

Beyenmeler

0
 

9
 

VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +6 (from 6 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

ÇÖRƏK VƏ AZADLIQ

Xüsusi

azadlıqQərbi Avropada azadlıq rəsmən əla vəziyyətdədir. Amma nədənsə, o, mənə bəzi burjua ailələrində yaşayan kasıb, qohum qadınları xatırladır. Həmin qadın dul qalıb, öz qanuni müdafiəçisini itirib. Ona sığınacaq veriblər, damın altında zirzəmini xatırladan qaranlıq bir otaq ayırıblar və ara-sıra mətbəxdə görünməsinə candərdi dözürlər. Bəzən, bazar günləri ev sahibləri biçarəni şəhərə gəzməyə çıxarırlar, axı qohum-qonşu onların necə nəcib və qayğıkeş olduğunu görməlidir. Qalan məsələlərdə isə o susmalıdı, xüsusilə də mühüm işlərdə. Və əgər hansısa bir polis onu qaranlıq bir küncdə zorlayarsa, sahibləri səs-küy qaldırmayacaqlar: bir də ki, bu ilk təsadüf deyil ki, ev sahibi də ara-sıra fürsəti əldən vermir.

Ən asanı və ən yanlışı pis hökuməti, ya da hakimiyyəti ya da hansısa düşmən qüvvələri günahlandırmaqdı. Şübhəsiz ki, hökumətlər gerçəkdə günahkardırlar, özü də bu günah o qədər ağır və qədimdir ki, artıq heç kəs onların nə vaxt məlum uçuruma yuvarlandıqlarını belə bilmir. Lakin günahkar təkcə onlar deyildir. Sonda əgər yalnız hökumətlər azadlığın inkişafına görə məsuliyyət daşısaydılar, onda bu azadlıq qundaqdaca boğulardı. Bildiyim qədərincə, pul və istismar cəmiyyətinin heç vaxt azadlıq və ədalət səltənəti qurmaq kimi bir öhdəliyi olmayıb. Heç kəs polis dövlətlərini istintaq aparılan zindanlarda hüquq məktəbləri açmaqda günahlandıra bilməz. Onlar zülmə və istismara əl atmaqla özlərinin birbaşa öhdəlikləri ilə məşğul olurlar və əgər azadlığı belələrinin nəzarətsiz ixtiyarına buraxsaq, biçarənin qısa bir zaman kəsiyində rüsvay olacağına təəccüblənməyə belə dəyməz. Əgər bu gün azadlıq alçaldılıb və zəncirlənibsə, bunun günahını onu hiyləgərcəsinə satmış düşmənlərdə görmək lazım deyil.

Səbəb, sadəcə, onun qanuni müdafiəçisini itirməkdədir. Həqiqətdən qaçmaq mümkün deyil: bəli, azadlıq dul qalıb və o, sizinlə bizi itirib.

Azadlıq – əzilmişlərin işidir və onun ənənəvi müdafiəçiləri həmişə bir küncə sıxışdırılmış xalqın içindən çıxanlar olub. Əgər indi planetimizin böyük bir hissəsində azadlıq geri çəkilibsə, bu yalnız onu susduran institutların heç olmadığı qədər həyasızlaşması və silahlanması səbəbindən baş vermir, ən əsası, həm də onun həqiqi müdafiəçilərinin yorğunluq, ümidsizlik, ya da yanlış anlaşılan strategiya üzündən ondan üz çevirməsinin nəticəsidir. Dünya get-gedə ümidini itirir və azad insanın tənhalığı başlayır.

Lakin qazanılması və bir daha əldən verilməməsi gərək olan həqiqi azadlıq mövcuddur. Şübhəsiz ki, səhərdən axşamacan dəzgaha pərçimlənmiş, gecələrsə ailəsi ilə birgə yeganə ümumi otağı paylaşan insanın azadlığından söhbət belə gedə bilməz.

azadlıqTəkcə günah burda hətta ən kasıbımızın belə ötüşə bilmədiyi azadlıqda deyil, konkret cəmiyyətdə və onun qurduğu köləlikdədir. Məgər burjua cəmiyyəti azadlıqdan dəm vurub insanlara onu verməsə də, fəhlə cəmiyyəti həmçinin eyni cür hərəkət etməli və heç olmasa, azadlıqdan danışmadığı üçün qürurlanmalıdırmı? Hər halda, kələfin ucu dolaşıb və fəhlə hərəkatı tədricən azadlıqdan üz döndərib. Beləcə, guya azadlıq yerinə ədaləti seçdik və azadlığa etibarsızlıq etdik. Azadlığı bir müddət kənara qoydular və haqqında xatırlatma aparmamağı xahiş etdilər. Əvəzində bizə ilk növbədə, ədalət lazım olduğunu elan elədilər. Azadlıqsa sonraya qalsın dedilər. Sanki qullar nə vaxtsa ədalətə nail olacaqlarına arxalana bilərlər. Yuxarılar aşağıdakılara yalnız çörək lazım olduğunu söylədilər, sanki sonuncular çörəklə azadlığın necə sıx bağlı olduğunu heç bilmirlər. Artıq tarix çox irəli gedib və gördüklərimiz bizi düşünməyə sövq etməlidir.

Gözəl günlərin birində heç bir cidd-cəhdsiz, sanki təqaüd alırıqmış kimi, əldə edəcəyimiz ideal azadlıq mövcud deyil. Azadlığı zərrə-zərrə çətin mübarizədə əldə edirlər, sahib olduğumuz azlıqsa hələ mərhələlərdir, amma yenə də bu mərhələlər konkret xilas yoluna aiddir. Əgər onların məhv olmasına imkan verəriksə, bu, irəliyə doğru atılmış addım olmayacaq. Əksinə, biz geri atılacağıq, uzun və məşəqqətli yolu yenidən keçmək məcburiyyətində qalacağıq və bu, qan-tər bahasına başa gələcək.

Azadlığı seçmək, bizə təlqin eləmək istədikləri kimi, ədalətin zərərinə seçmək demək deyil. Biz bu gün azadlığı yer üzərində əziyyət çəkən və mübarizə aparan kəslər üçün və onlarla birlikdə seçirik. Biz azadlıqla ədaləti birgə seçməliyik və inanın ki, biri olmadan digərini seçmək qeyri mümkündür. Əgər kimsə sizi çörəkdən məhrum edirsə, o, eyni zamanda azadlığınızı əlinizdən alır. Əgər, azadlığınız əlnizdən alınırsa, çörəyinizin də təhlükəyə məruz qaldığına əmin olun, çünki artıq o, sizdən və müübarizənizdən asılı deyil, sahibinizin kefindən asılıdır.

Sonda onu əlavə edim ki, azadlıqla ədaləti ayırmaq mədəniyyətlə əməyi bir-birindən ayrı salmaq qədər yanlışdı və bu əsl ictimai cinayətdir. Bu halda ədalətsizliyin mənfəətindən faydalanırsınız və azadlıqdan imtina ediriniz – əməklə mədəniyyətin bölünməsini təsdiqləyir, əziz tutursunuz, bu isə sonda həm əməkçiləri, həm də ziyalıları acizliyə düçar edir. Beləcə həm azadlıq, həm də ədalət tapdalanır.

Azadlıq ilk növbədə imtiyazlardan ibarət olanda, həqiqətən də, ondan məhrum olanları təhqir edir və əməklə mədəniyyət arasında qalın bir sədd çəkir. Lakin həqiqi azadlığın əsasında imtiyazlar deyil, hər şeydən öncə, vəzifə durur. Bizlərdən hər biri azadlıqda imtiyaz deyil, vəzifə görməyə başlayanda, o, anındaca əməklə mədəniyyəti birləşdirəcək və ədalətə xidmət etmək iqtidarında olan yeganə gücü hərəkətə gətirəcəkdir.

Mənbə: Həmkarlar ittifaqının 1953-cü il mayın 10-da Sent-Etyen şəhərində keçirdiyi mitinqdə çıxışı

Beyenmeler

0
 

13
 

VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +9 (from 9 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

FƏLSƏFƏDƏ ÜSTİNQİLABÇI – NİTSŞE

Xüsusi

nietzsche-nitsşeBəşər tarixində öz fikirləri ilə silinməz iz qoymuş müxtəlif dahilər gəlib keçmişdir. Xüsusilə fəlsəfədə hər dövr üçün keçərli olan söz sahibləri vardır. Bunlardan biri də XIX əsr alman estetik fəlsəfəsinin önəmli siması, bəşərə Fövqəlinsan kimi miras qoyub getmiş, irrasional təbiətli, döyüşkən ruhlu Fridrix Vilhelm Nitsşe (1844 – 1900) olmuşdu. Əvvəla deyək ki, fəlsəfə gündəlik həyatda insanın ən vacib yaşam şərtlərindəndir, halbuki, adi şüur üçün bu, bəlkə də, çox önəmli deyil. Lakin Nitsşe özünəməxsus, orijinal yollar yaratmaqla fəlsəfədə silinməz izlər qoyaraq insanlıq tarixinə və fəlsəfəyə böyük ərmağanlar bəxş etmişdir. Özünün dediyi kimi, “Fəlsəfə – buzlar içində könüllü yaşamaq kimidir”. Nitsşe hər şeydən əvvəl öz keçməkeçli, əzablı həyatı ilə tezislərini doğrultmuşdur. Təbii ki, yaşadıqları düşüncələrinə də təsirsiz ötüşməmişdir. Daim tənha, üstşüura can atan,  əzabkeş Nitsşe… Buna görə də, deyirdi : “Üstinsan əzab çəkərək ucalır yüksəkliklərə!” Amma biz bu məqalədə onun yaşamına ötəri yanaşıb, əsas ideyalarına gözucu toxunacağıq. Əvvəla Nitsşe özünü “yüz il öncə gəlmiş filosof” adlandırırdı, ona görə də onun fikirlərinin dərinliyini indi belə tam anlamaq olmur. Lakin bacardığımız qədər ümumi olaraq fəlsəfi konspepsiyalarını analitik olaraq şərh etməyə çalışacağıq.

F. Nitsşe üç əsas fəlsəfi müddəası ilə iz qoymuşdur :
fövqəlinsan;
dəyərlərin dəyərsizləşib yenidən dəyərləndirilməsi; ( əbədi təkrarlanma )
hakimiyyət əzmi ( güc istənci )

Nitsşe ideyalarının hamısı zəncirvari olaraq bir-biri ilə əlaqəlidir. Bu yazıda daha çox Fövqəlinsan və dəyərlər anlayışına toxunacağıq. Nitsşenin Fövqəlinsan ideyası onun fikirlərinin kamillik dərəcəsinə çatmış “Zərdüşt belə deyirdi” (1883-1885) əsərində ifadə olunub. Bu əsər zəngin poetikliyi baxımından fəlsəfi axarda iz buraxmış 10 dərin əsərdən biri hesab edilir. Əsərdə Nitsşe təmsilçi olaraq qədim İran peyğəmbəri Zərdüştü seçmişdir. Amma Nitsşenin Zərdüştü burada sadəcə simvolik xarakter daşıyır. O, tarixi Zərdüşt kimi din yaymır, əksinə, müəyyən anlamda ona qarşı çıxır, güclü insanın yaşamında nə Zərdüştə, nə dinə, nə heç bir ilahi və metafizik qüvvələrə ehtiyac olmadığı ideyasını yayır. Nitsşe insanın yaşamında özündən güclü heç nəyə ehtiyac olmadığını, insanların qanunları özləri yaradıb, yalnız özləri özlərini mühakimə edib, qiymətləndirməyi tələb edirdi. Təbii ki, topluma belə buyruqlar uyğun ola bilməz, kütlələri idarə etmək  və cəmiyyətdə normanı qorumaq üçün inanc vacib məsələlərdəndir. Buna görə də, Nitsşeyə seçmə – üstinsana can atan fərdlər lazımdır. Bunun üçün də fərdin azad olması üçün toplum düşüncəsindən  ayrılma əsasdır.
nitsşe-üstinsanO, üstün insanın hər şeyə ilk növbədə öz gücü ilə çatmasını tələb edirdi bununla da digər ideyası “hakimiyyət əzmi” ( güc istənci ) nə bir növ keçid etmiş olur. Nitsşe deyirdi ki, “İnsanın həyatda məqsədi sağ qalmaq – yaşamaq yox, qalib gəlmək, güc qazanmaq olmalıdır. “Bunun üçün də insan ilk növbədə özünü, istəklərini aşmalıdır.” Özün öz külünə yanmalısan, özünü məhv etmədən öncə necə yenilənə bilərsən”, “İnsan daim özünü aşmalı, özündən böyük bir şey yaratmalıdır” Burada həmçinin digər ideyası “dəyərlərin yenidən dəyərləndirilməsi”, bir sözlə Nitsşe nihilizmi də özünü göstərir. Erix Fromm kimi sənətkarlara görə Nitsşe nihilist olmayıb. Amma bu özü də Nitsşenin dəyişkən fikirli, plüralist olması, daim düşüncə yeniliyinə cəhdi sübut edir. “Dərisini dəyişdirməyən ilan ölümə məhkumdur, bu eyni zamanda düşüncəsini dəyişdirməyən beyinlərə də aiddir.” Nihilizm hərfi mənada “heçnəsizlik” anlamı verdiyindən, Nitsşe bu ideyanı məhz “özündənqurtulma” və “özündənyüksək nəsə yaratma” kimi bizlərə çatdırır. Və “Tanrı öldü!” ideyası… Burada da qeyd etməliyəm ki, Nitsşe ateist olmayıb, o məhz fərdiyyətçi nihilist kimi bütün dəyərlər – Tanrı, eşq, borc, vicdan, əxlaq kimi kütləyə məxsus anlayışları rədd edir və insanın yeni dəyərləri özünün yaratmasını tələb edir. Güclü insan toplumdan uzaq,öz istəyi ilə yaşaya biləndir, Ona görə də deyir: “Fərdin əxlaqlı olması üçün toplum əxlaqından ayrılması lazımdır.”
Göründüyü kimi, Nitsşe ideyaları bir-birindən nə qədər fərqli, orijinal olsa da, eyni zamanda bir-biri ilə əlaqəli şəkildədir. Və ən əsası Nitsşe ifrat fərdiyyətçi olaraq çoxluğun əxlaqı ilə kəllə-kəlləyə gəlməyi sevir və bundan həzz alaraq özünü “döyüşçü ruhlu” adlandırırdı. Hətta daha irəli gedərək “Kölələr onlardan ayrılıb azad olana, tək qalana nifrət edirlər” deyimi ilə bir növ ideyasının qalibiyyət zərbəsini endirmiş olur. Nitsşe fərdin bütün mübarizəsinin yalnız öz azadlığı uğrunda olduğunu vurğulayırdı, bütün səylərinin azad olmaq istəyi üzərində qərarlaşdığını,amma buna heç zaman çata bilməyəcəyini deyirdi. Misal üçün Zərdüştə müraciət edək,orada deyilir: “Yüksəkliyə can atarkən müxtəlif pillələri adlayıram,amma onların heç biri həmin pillələri mənə bağışlamır” davamında “İnsanlar da ağaclar kimidir, onlar nə qədər yüksəyə qalxırsa ,kökləri də bir o qədər aşağı, qaranlığa,şərə bir o qədər işləyir”. Dolaysı ilə Nitsşe yalnız istəklərdən qurtulanda azadlığa çatacağımızı deyir, nə qədər çox istəyin olursa o qədər aslılığın,həyata bağlılığın artır. “Nəsnələrimin azlığı mənim üstünlüyümdür” deyirdi və “Xoşbəxt olmaq istəyirsinizsə gedib sürünün bir hissəsi ola bilərsiniz” deyə tövsiyyə edir. Məhz buna görə də özünün şah fikrini “Böyük uğurlar xoşbəxtliklə tanış deyil” i yaratmış oldu.
nitsşe-turin atıNitsşe üstinsanı hər şeyə özü çatan, hər şeyini – pisini və yaxşısını özü qiymətləndirən biri olmalı idi. O, həyati məsələdə heç nəyi ilahi qüvvənin yardımına buraxacaq qədər təvəzökar olmamağı tələb edir, pisləri də,yaxşıları da məhz həyatda qiymətləndirilməsini istəyirdi. Üstinsan qismətə, taleyə boyun əymir, o məhz döyüşərək özü nail olur. Təbii ki, bu yolda tək də irəliləmək olmaz,onun üçün də “Dünya yeni dəyər yaradanların başı üzərinə fırlanır, yaradan olmaq istəyən məhv etməlidir! Zərdüşt yaradan olmaq istəyir, bu yolda isə ona ardıcıllar lazımdır” deyirdi. Nitsşeyə görə, insanlıq durmadan özündən güclü şey – fövqəlinsanlar yaratmalıdır. Bundan başqa insanlığın ideal məqsədi olmamalıdır. Ancaq o, özü də bilirdi ki, bu tam alınmayacaq. Ona görə də deyirdi “İnsanda seviləsi bir şey varsa, o da onun əbədiliyi deyil, gəldi gedərliyidir. Mən məhvə doğru gedən adamları sevirəm, çünki o həyatdan beş əlli yapışmır, onun ötəri olduğunu anlayır. Onun ürəyi onun evidir, onun ürəyi isə onu məhvə doğru mübarizəyə çağırır, çünki yalnız o axirət yolunu keçməyə qadirdir.” Göründüyü kimi, Nitsşe yalnız şeçilmiş fərdləri fövqəlinsana səsləyir, burada isə əsas məna fövqəlinsana gedən yoldur, fərqi yoxdur, ona çatacaq ya yox, ən əsası uğura gedən yol daha həzzvericidir, çünki ideallar onun uğrunda mübarizə aparıldığı vaxt mövcuddur. Nəyəsə çatdıqda isə bütün məna itir. Bununla da Nitsşe həyatın mübarizədən ibarət olduğunu və buradan ancaq güc istəncli Fövqəlinsanların qalib gələcəyini deyir. Buna görə də xristianlığın “xeyirxahlığına” da qarşı gəlir; “İnsanlara qollarınızı çox da açmayın, yoxsa sizi də çarmıxa çəkərlər” (Antixrist) deməklə “xeyirxahlıq etməyin” demir, qədərindən artıq təvazökar olmayın deyə tələb edir. Çünki bəşər onsuz da çox “xeyirxahlıqlara” qurban olub. Və nəhayət, Nitsşeni “faşizmin atası” damağasıyla kirlədənlər bir məqamı unudur ki, Nitsşe fövqəlbəşəri ideyaların daşıyıcısı olmuş, millitarist düşüncələrə əks “Bəşəriyyətin hələ məqsədi yoxdur” deməklə insanlığın, bəşərin keçdiyi əzablı yolların, müharibə, qırğınların, bir sözlə həm keçmiş, həm də gələcəyin bəlkə də sonsuzadək yaddan çıxarmayacağı qanunları yazmışdır. İdeyalar heç bir zaman ölmür, ələlxüsus da üstideyalar!

“Düşüncələriniz uğrunda vuruşun, düşüncələriniz məğlub olsa belə, qürurunuz zəfər bağırtıları ilə qalib gəlməlidir!”

Müəllif: Eyvaz Usubov
Mənbə: ibtidaivehsi.blogspot.com

Beyenmeler

0
 

13
 

VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +11 (from 11 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus