ƏLLƏR VƏ ONLARİN İSTİFADƏ EDİLMƏSİ
Əllər insanın özünü ifadə etməsində ən hissi və ən təsirli orqandır. İnsan əlinin bacarığının inkişafı onun beyninin biolji inkişafı ilə paraleldir. İnsan beyninin düşünub xəyal etdiyini əllər həyata keçirir.
Əldə yerləşən saysız sinirlər vasitəsilə insan barmaqları arasındakı bir saç telini, ya da toz zərrəciyini hiss edir.
İnsan beynində baş və şəhadət barmaqlarını idarə edən hüceyrələrin yerləşdiyi sahə bütün duyğu orqanlarının tutduğu sahəyə bərabər, ayağın tutduğu sahədən də 10 dəfə böyükdür.
ƏLİN FORMALARI
Bir dirijorun əlindəki çubuq hansı funksiyanı yerinə yetirirsə, danışan insanın əlləri də o funksiyanı yerinə yetirir. Əl hərəkətləri danışığımıza ritm və vurğu qataraq düşüncəmizin duyğusal tonunu göstərmiş olur.
AÇIQ ƏL
Müəllimin əllərinin hərəkətlərindən biri, ovuclarınin açıq olaraq çölə baxması və ovuc içinin şagirdə göstərilməsidir. Ovuc içi əllərin çölünə nisbətən daha həssasdır.
Müəllim sinifdə eyni səs tonu və sözlərdən istifadə etsə belə, ovcunun istifadəsindəki fərqlilik səbəbi ilə şagirdi narahat edə bilər.
Açıq əl şagirdə müəllimin daxilini göstərir. Belə bir əl şagirdə dostluq və inam təklif edir. Uzlaşma və razılığa dəvət edir. Müəllim ovuc içini şagirdə göstərməklə: “Mənim sizdən gizlədəcək heç bir şeyim yoxdur, sizinlə səmimiyəm və sizdən gələn mesajları qəbul etməyə hazıram”-deməkdədir. Açıq əl iqtidarlıq qurmaq hissi oyatmayacaq. “Bax əlimdə bir şey gizlətmirəm, həqiqəti deyirəm” demək üçün yaxşı bir üsul kimi qəbul olunur.
Bundan əlavə, açıq əl qarşınızdakı şəxsə olan hörmətinizi ifadə edir və təklifin bərabər səviyyədə qarşılıqlı əlaqə içərisində verilə biləcəyini də göstərir.
NÜFUZLU ƏL (QAPALI ƏL)
Qapalı tutulan əl ovuc içinin aşağıya tərəf olması, yəni əlin tərsinin yuxarı və ya qarşısındakı şagirdə tərəf olması müəllimin həssas tərəfinin dünyaya bağlandığını göstərir. O,sadəcə dərsini başa salmaq üçün sinifə girir. Özünü munasibətlərə bağlamışdır.
Dərsi izah edərkən əlinin üst tərəfini sinifə göstərən müəllim ya duyğularındakı inamsızlığı, ya da biliyindəki əskikliyi sinifdən gizlətməyə çalışır. Bu davranışı vərdiş halını alan müəllimin dərsindən bir şey gözləmək imkansızdır. Sanki əlləri ilə şagirdləri arasında bir divar hörərlər. Qapalı əl bir anda şagirdin beynində nüfuzu canlandırır.
Hər hansı bir müzakirəni dayandırmaq, sakitləşdirmək istəyən nazir, bir avtomobili dayandırmaq istəyən yol polisi, sinifi sakitləşdirmək istəyən müəllim ovucları aşağı baxaraq əllərini nüfuzlu şəkildə istifadə edərək danışacaqdır.
ƏLİN TƏHDİD VƏZİYYƏTİ
Şagirdin etdiyi bir səhvi əlini yumruq şəklində sıxaraq şəhadət barmağını kağız üzərinə uzadaraq göstərən müəllim heç bir üzr qəbul etməyəcəyini vurğulayır və bu, bir təhqirdir.
Şagirdi lövhəyə çağırarkən şəhadət barmağımızı ona tərəf uzadaraq “Sən qalx “dediyimizdə ona iki ismarıc göndərmiş oluruq .Birincisi, “Sənin adını demədiyimçün varlığını qəbul etmirəm”, ikincisi “Mən nə qədər gülümsəmiş olsam belə, lövhəyə gəlincə sənə elə suallar verəcəyəm ki, həll etmək çox çətin olacaq”. Şagird əşya deyil. Ona dəyər verməli və barmağınızla təhdid edərək deyil, açıq əlimizlə hörmət və sevgi duyaraq, adını çəkərək lövhəyə çağırmalıyıq.
Şagirdlərə xitab edərkən diqqət etməyinizi istədiyim şey, qollarınızın açıq, ovuclarınızın yuxarı və ya şagirdə baxan istiqamətdə olması və əllərinizi də həmişə belinizdən yuxarı tutmağınızdır. Bu, sinfin qavrama qabiliyyətini və sizinlə olan əlaqəni artırar.
Əlin yumruq olaraq istifadə edilməsi;
Əlin yumruq olaraq istifadə edilməsi yaxşı hal deyil. Yumruq insanı qoruyan təbii silahdır. Yumruq sadəcə üzə və qarına vurulmaz.Yumruq təhdidedici formada da istifadə edilə bilər.Yumruq stola qoyula bilər və yumşaq bir hərəkətlə havada tutula bilər.Yumruğu stola vurmaq kobudluq, duyğulara hakim ola bilməməyin işarəsidir. Əllərlə edilən ən təcavüzkar hərəkət budur. Sıxılmış bir yumruğu havada yellədən adam müdafiə etdiyi fikrə qarşı çıxıldığı vaxt, mübarizəni hansı şəkildə davam edəcəyinə şübhə yeri qoymur.
Barmağın havaya qalxması;
Əlin sıxılaraq şəhadət barmağının havaya qalxması və qarşıdakı şəxsi göstərməsi şagirdlərdə müqavimət və narahatçılıq meydana gətirir-təhdid və güc ifadə edən bir hərəkətdir. Şagirddə bu narahatçılığa qarşı çıxmaq, deyilənin əksini etmək istəyi meydana gətirir və müəllimə qarşı qəzəbli olmasına səbəb olur.
Şəhadət barmağınızı uzadıb şagirdi günahlandırarkən, digər üç barmağın bizi göstərdiyini unutmamalıyıq.
Bu görünüş qarşımızdakı insanı günahlandırdığımız mövzuda bizim də öz məsuliyyət dərəcəmizi düşünməmiz baxımından əhəmiyyətlidir.
Ovucun yuxarı baxması;
Ovucların yuxarı baxması ilə müəllim son dərəcə nəzakətli bir şəkildə şagirddən onun fikri ilə razılaşmasını istəyir. O qarşı tərəfdən gələn təkliflərə də hazır olduğunu bildirir.
Ovucun aşağı baxması;
Ovucun aşağı baxması artmış olan gərginliyə nəzarət etmək üçün soyuqqanlı yanaşma formasıdır.
İki əlin ovuclarının qarşı tərəfə baxması;
İki əlin ovuclarının qarşı tərəfə baxması, müəllimin qarşı tərəfdən gələn təklif və müzakirələrə qarşı çıxmasıdır. Müəllim şagirdlə özü arasinda aşılmaz bir divar hörmüşdür.
Iki əlin ovuclarının sahibinin sinəsini göstərməsi;
İki əlin ovuclarının sahibinin sinəsini göstərməsi jesti qarşıdakı şagirdi və onun dediyi fikirləri qucaqlayaraq razılığa gəlmək arzusunu əks etdirir.
Əllərin bir-birinə keçirilməsi;
Əllərin bir-birinə keçirilməsi ümumi olaraq xoşa gəlməz bir şeyin,xəyal qırıqlıgının əlamətidir. Əgər dərsi izah edərkən şagirdin maraq dairəsindən kənara çıxdınızsa və artıq ona müraciət etmirsinizsə, o zaman şagirdin əlləri partanın üstündə bağlanmış və getdikcə yuxarı qalxdıgını görəcəksiz.
Əllərin öndə və arxada birləşdirilməsi;
Əllərin arxada birləşdirilməsi insanın özünə güvəndiyini və ətrafa meydan oxuduğunu xatırladır. Gizlədəcək və qorxacaq bir şeyin olmadığını qarşı tərəfə göstərirsiniz.
Əlləri bədənin arxasinda bükmək gücü təmsil edən polis, müəllim və zabitlər arasında bir jestdir.
Ümumiyyətlə, bu, dəhlizdən keçən məktəb müdirinin yerişidir. Əksər hallarda bu vəziyyət sinənin önə verilməsi, çiyinlərin qaldırılması və burunun yuxarı tutulması ilə tamamlanır.
Əllərin öndə birləşməsi isə itaəti və özünə inamsızlığı göstərir. Adətən boyunun əyilməsi, ciyinlərin aşağı düşməsi, bədənin bükülməsi ilə muşayiət olunur. Qarşıdakı insana başıma vur, çörəyimi al mesajını vermiş olur.
Məlumatlı vəziyyət;
Bu vəziyyət müəllimə “Mən bilirəm ” görünüşünü verir. İki əlin barmaqları birləşdirilir,burun azca yuxari tutulur, baxışlarda və üz xətlərində mövzuya tam sahiblik olur.
Bu hərəkəti etdikdə şagird sizin mövzuya tam hakim olduğunuzu və çox şey bildiyinizi düşünəcəkdir. Ancaq diqqətli olun, 45 dəqiqəlik dərs ərzində bu vəziyyəti davam etdirsəniz, tənəffüs zamanı sizi təqlid edən şagirdlərlə rastlaşacaqsınız.
Mənbə: Hüseyn Xəlilov, “Peşəkar müəllimin bədən dili”kitabından
Hazirladı : Psixoloq Rübabə
