kult ilə etiketləndi

ORUC TUTMANIN TARİXİ

Xüsusi

oruc-günəş kultuGünəş kultuna sahib bütpərəstlərin ibadətlərindən biri də orucdur. Namaz vaxtlarını günəş vaxtı ilə təyin etdikləri kimi oruclarını da günəşin doğuş və batışına görə təyin edirdilər. Orucun başlanğıcı belə İslamiyyətdəki kimi Aya görə təsbit edilirdi. Eynilə, bu günki müsəlmanlar kimi, ayı görmək üçün növbətçi heyətlər belə qurulurdu. İslamiyyət əvvəli ərəb paqanlarının maraqlı adət-ənənələri var idi. (Hayrullah Örs, Musa Və Yəhudilik) 

Ramazan dedikləri ayda bir ay oruc tutarlar, Məkkəyə Həccə gedib Kəbənin ətrafında yeddi dəfə dönərlər, “Qara Daş”-ı (Həcərül Əsvəd) müqəddəs sayar, onu öpər və gündə dörd və ya beş vaxt namaz (salat) qılar, şeytan daşlayardılar. (Is Allah the Same God as The God of Bible?, M. J. Afshari, p 6, 8-9, İslam, beliefs And Observances, Caesar E. Farah)

oruc haqqındaAişə izah edir:

“İslamdan əvvəl Qureyş, Aşura günündə oruc tutardı.” (Buxari, e’s-Səhih, Kitabu s Savm -1)

Sabiilik, ulduz kultuna sahib olan ən qədim bütpərəst dindir. Maraqlıdır ki, sabiilərdən də 3 vaxt namaz qılar və 1 ay oruc tutardılar. Fərz orucun xaricində nafilə oruclara da sahib idilər. (İbn Nədim, El Fihrist, s. 442-445)

Quranda əvvəlki cəmiyyətlərdə da orucun olduğu yazılmışdır:

Bəqərə -183: “Ey iman gətirənlər, sizdən əvvəlkilərə yazıldığı kimi, oruc, sizə də yazıldı (fərz qılındı). Ola bilsin ki çəkinəsiniz.”

5350022c-cff2-4977-8a70-67677eb8ecbc-555x315Qədim dinlərində oruc, xüsusilə, rahiblərin Tanrılara yaxınlaşmağa hazır olmalarını təmin etməyə yarayan bir yoldu. Ellinizm dövrünün inanclarına görə, Tanrılar bir sıra müqəddəs təlimləri ancaq oruc tutan şəxslərə vəhy yolu ilə göndərərdilər. Bəzi qədim mədəniyyətlərdə isə oruc, hirslənən Tanrıları təskinlik etmə kimi məqsədlərə yönəlmişdi. Sibir Tungu şamanları isə, ruhlarla əlaqə qura bilmək üçün oruc tutardılar. Bütün dinlərdə, müəyyən zamanlarda oruc tutma ənənəsi vardır. Budda rahibləri, yenə müəyyən günlərdə oruc tutaraq günahlarını etiraf edərək, təmizlənəcəklərinə inanarlar. Hindistanda Sadhular yenə günahlarından təmizlənmək üçün oruc tutarlar. Çində Yang qanununun başlamasından əvvəl müəyyən bir müddət oruc tutulur.

Müəllif: Vüsaləddin Rüstəmov

 

Beyenmeler
0   3  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +4 (from 4 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus

GÜLMƏK HAQQINDA FƏLSƏFƏ

Xüsusi

gülüş haqqında

Polşalı şair, yazıçı, filosof Stanislav Leç belə deyir, “meymun güləndən sonra, güzgüdə insanın doğulduğunu gördü”. Bu fikir təsadüfi deyil, çünki bir tərəfdən baxsaq, gülmək fenomeni bir növ anlamanın, məntiqi zəncirin göstəricisidir. Və yaxud məntiqi fikrin bir nöqtədə qırılmasıdır, amma bir şərtlə ki, bu zəncir əvvəldən mövcud olmuş olsun. Biz zarafat sözcüyünü gülməklə paralel də apara bilərik. Çünki, fəlsəfədə səbəb ya nəticədir, ya da nəticəyə qədər ki, hələ çözülməyən təkandır. Bəs, uşağa edilən “qukku” zarafatı ilə başlayan bu gülmənin sonrakı yetkin yaşlarında baş tutacaq  ciddi oyunu nəyi göstərir? Gülmək haqqında qısa fikirlərə, açar nəticələrə göz ataq. Hər zamanmı gülmək bizim üçün xeyirlidir, yoxsa o “yalançı” xoşbəxtliyə gedən keyidici bir yoldur. Buna bir neçə misal ilə göz ataq:

Ziqmund Freydə və bəzi psixoanalitiklərə görə gülmək ürəyin anesteziyasıdır. Qorxuları dondurmağın bir yoludur, çarəsidir. Duyğuların və ona qarşı olan ağlın reaksiyasıdır. Gülməyə cığır açan zarafat isə keçicidir və hansı mədəniyyətdən götürülübsə, oranın kult açarını, kodunu daşıyır və bir növ “yoluxucu”dur.

Henri Berqsona görə insan bu səbəblərə görə gülər:
1) müşahidə edən tamaşada özünün pis tərəfini görərsə və ya hər hansı formasını tanıyarsa. Bu çaşqınlığı gülməklə iqnor edər.
2) ağlagəlməz hadisə baş verərsə. Məsələn, bir nəfər xəbərdarlıq edib, hər kəsə yıxılacağını öncədən agah etsə, bu gülməli deyil. Lakin gözlənilmədən şülküt olsa, bu gülməlidir.
3) söyüşlə, bəzi sözcüklərlə manevrlər edilsə. Çünki qəlibdən kənardır və qorxuludur.

İslam dininə görə çox gülmək qəlbi öldürür. Çünki dünyaya tam bağlanmağın və ölümdən, axirətdən uzaqlaşmağın əlamətidir. Təbəssüm etmək isə sədəqə kimi qiymətləndirilir.

Eugen Finkə, Yohan Heyqzinqaya görə insan o zaman gülər ki, qarşına çıxan şeyə məna verməkdə çətinlik çəkər. Beynindəki kombinasiyalar hadisəyə ad qoya bilməz. O zaman gülməklə hadisənin uclarını kütləşdirər.

gülüş-zarafatAristotelin tələbələrindən biri qeyd edir ki, insan doğuluşundan 40 gündən sonra təbəssüm edər. Belə deyək, ilk “söhbəti tutanda”. Lakin sonrakı çox gülmələr “söhbət”i unutdurar. Və uşaqlıq canlılığı bloklayar.

Psixoanalitika, fəlsəfə, din, kultrologiya ustaları deyir ki, çox hırıldamaq, lağ-lağa etmək cana ziyandır. Amma təbəssüm və xoşgörülük gözü bağlamaz. Təbii ki, alternativ fikirlər də var. Pənco-pənco gülməyin tərəfdarlarına və digər palçıqlara da salam olsun.

Müəllif: Firudin Həsənov

Beyenmeler
0   6  
VN:F [1.9.16_1159]
Rating: +9 (from 9 votes)

Vüsaləddin Rüstəmov

Fitret.az idarəçisi. Mühəndis. Fikir və düşüncə yazıçısı.

- Sayt ünvanı

 
TwitterFacebookGoogle Plus