Fobiyanın aşkar edilməsində Zanqın özünüqiymətləndirmə cədvəlindən istifadə edilir. Bu cədvəl təşviş pozuntularının diaqnostikası və təşvişin kliniki hal kimi qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunan vəsaitdir. Cədvəl 20 bənddən ibarətdir. Müayinə edilən şəxs hər bir bəndin suallarına cavab verərkən “nadir hallarda”, “arabir”, “tez-tez” və ya “əksər hallarda” cavablardan birini seçir. Cədvəlin 5 bəndi təşviş pozuntusunun effektiv simptomlarını, qalan 15 bəndi isə somatik simptomlarını qiymətləndirir.
Cədvəlin tətbiqetmə qaydası:
Cədvəli doldurulmazdan əvvəl müayinə edilən şəxs cədvəlin istifadə qaydası ilə tanış edilir. Cədvəl müayinə edilən şəxs tərəfindən müstəqil doldurulur. Cədvəl doldurularkən mütəxəssis bu prosesə müdaxilə etmir. Cədvəlin tam doldurulması bir neçə dəqiqə çəkir. ZARS cədvəlinin 20 bəndinin hər birinə cavab verilməlidir. Alınan cavablar qiymətləndirilərək ümumi bal hesablanır.
Sonda bu cədvəli sizə təqdim edirəm.
ZANQIN ÖZÜNÜQİYMƏTLƏNDİRMƏ TƏŞVİŞ CƏDVƏLİ:
1. Mən özümü adi halimdan daha əsəbi və təşvişli hiss edirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
2. Mən səbəbsiz qorxu hissi keçirirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
3. Məni asanlıqla məyus etmək və ya vahiməyə salmaq olar:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
4. Mən hiss edirəm ki, özümü ələ ala bilmirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
5. Mən hiss edirəm ki, hər şey yaxşıdır və heç bir pis iş baş verməyəcək:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
6. Mənim əllərim və ayaqlarım titrəyir və əsir:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
7. Mən başımda, boynumda və kürəyimdə olan ağrılardan əziyyət çəkirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
8. Mən özümü halsız hesab edirəm və tez yoruluram:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
9 Mən özümü sakit hiss edirəm və asanlıqla bir yerdə qərar tuta bilirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
10. Mən özümdə ürək döyüntülərinin tezləşməsini hiss edirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
11. Məndə başgicəllənmələr olur:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
12. Məndə bayılmalar olur (ürəkkeçmələr), hiss edirəm ki, bayılacam:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
13. Mən rahat nəfəs alıram:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/ həmişə
14. Mən əl və ayaq barmaqlarımda giziltilər və keyimələr hiss edirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
15. Məndə mədə ağrıları və həzm pozuntusu olur:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
16. Mən sidik kisəmin dolu olduğunu hiss edirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
17. Mənim əllərim quru və istidir:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
18. Mən üzümdə istilik hiss edirəm və qızarıram:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
19. Mən yuxuya asan gedirəm və rahat yatıb dincəlirəm:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
20. Məni dəhşətli yuxular narahat edir:
Nadir hallarda/ heç vaxt
Arabir
Tez-tez
Əksər hallarda/həmişə
ZARS CƏDVƏLİ ÜZRƏ BALLARIN HESABLANMASI:
Zanqın öz-özünü qiymətləndirmə təşviş cədvəlinin 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 18 və 20-ci bəndlərinə verilən cavablar aşağıdakı kimi qiymətləndirilir: “nadir hallarda” – 1; “arabir” – 2; “tez-tez” – 3; “əksər hallarda” – 4. Cədvəlin 5, 9, 13, 17 və 19-cu bəndlərinə verilən cavablar aşağıdakı kimi qiymətləndirilir: “nadir hallarda” – 4; “arabir” – 3; “tez-tez” – 2; “əksər hallarda” – 1.
ZARS CƏDVƏLINDƏ ÜMUMİ BALIN HESABLANMASI:
20-44 – Norma
45-59 – Yüngül və ya orta ağır dərəcəli təşviş pozuntusu
60-75 – Ağır dərəcəli təşviş pozuntusu
75-80 – Son dərəcədə ağır olan təşviş pozuntusu
Xatırladım ki, bu testi edərkən son bir həftədəki vəziyyətinizi nəzərə alaraq cavab verin.
Mənbə: az.wikipedia.org
Hazırladı: Psixoloq R_M
