Həyatın Mənası Nədir?
Həyat nə deməkdir? Niyə yaşayıram? Yaşamaq nədir? – deyərək keçirdiyim illərdən sonra “Həyatın Mənası – Həyatın Mən Tərəfi” deyə bir yazı yazdım. Ədəbiyyat kimi yaxşı deyil, ancaq suallara cavab baxımından unikal oldu. Evdə öz başıma divarlara baxaraq həll etməyə çalışdığım mənanı izah etməyə çalışdım. Həll etmiş insan obrazı yaratmayacam. Ancaq açmamış də deyiləm. Ən azından çox maraqlandığımı söyləməliyəm. Bu sual üçün maraqlandım. Həyatı izlədim, canlıları oxudum. Özümü və varlığı düşündüm. Bütünə baxmağa çalışdım. Əhəmiyyətli olan da bu idi. İnsanın bu tərəfinə suallar verdim. Əziyyətim həyatın bu tərəfi üçün xoş və faydalı oldu.
Həyatın mənasının bir cavab formasında mövcud olmadığını anladım. Həyatın içindəki kiçik bir vasitəylə, dillə, həyatın mənası müəyyənləşə bilməz. Ancaq heç olmasa təsvir edilə bilər. Kiçik uşaqların mənasını bilmədiyi şeyləri bənzətməsi kimi həyatı həyatdakı şeylərə bənzədə bilərik. Bu, həm uşaqların, həm də bizim ehtiyaclarımızın müvəqqəti olaraq görülməsini təmin edər. Əlimizdəki vasitələr, bütünü tərif edə bilmirsə də, onu təsvir etməyə cəhd edərik. Hər insan həyatın içindəki hadisələrdə “nədən, necə?” deyə sual vermişdir. Həyatın içindəki kiçik səylərimizi bilmək istədik. Bildiyimiz bütün səylərin içində olduğu həyat səyini soruşmağın yalnız bir ölçü fərqliliyi olduğunu düşünsək, hər kəsin məna axtarışında olduğunu güman edə bilərik.
Həyatın Mənasını Axtarmaq.
Maraqlandıq, min illərlə soruşduq, kəşf etdik. Afrikadakı primitiv qəbilələrdən, bu günki primitiv şəhərlilərə gəlib çatdıq. Xoşbəxtlik və həyat olaraq irəli getdiyimizi deyə bilmərik. Bəlkə də öncə belə getdik deyə bilərik. Ancaq “sual” olaraq çox şey qazandığımız açıqdır. Hər yeni kəşf, daha çox sualı gətirdi. Dilin inkişafı, dillərin fərqliliyi bir çox problemi ortaya çıxardı. İnsan öz içində bir dünya qurarkən suallar artdıqca artdı. Başlanğıcda “nədən, necə?” kimi suallar görünən şeylərə görə idi. Gündəlik problemlərimiz vardı. Praktik sual anlayışını qoyduq. Artıq görünən-görünməyən hər şeyə dair bir sualımız vardı. Məsələn, kainatın mərkəzini dünya sanırdıq. Belə olmadığını kəşf etdik, sonrasını maraqlandıq. Dünyanın mikroskopik bir parça olduğunu anlamaq, marağımız sayəsində uzun çəkmədi. Həyatın sandığımız əhəmiyyətə sahib olmadığını anlamaq sualları artırdı. Hər şeyin mərkəzindəki insan imici yıxılılanda həyatın mənası da daxil olmaqla, bir çox problem ortaya çıxdı. Qədimdən Tanrının, Tanrı-kralın və onların elçilərinin rahatlığı üçün yaşayan insanlar özgürləşdi. Öz rahatlığını həyatının məqsədi edən iqtidarlar yıxılanda fərd sual verməyə başladı. Artıq əmr edilən məqsədlər yerinə öz məqsədimizi təyin etməli idik.
İkinci Dünya Müharibəsi ilə suallar artmağa başladı. Mövcudçuluq, dövründəki güc mübarizələrini sorğulayaraq inkişaf etdi və həyatın mənası sualını mövzu götürdü. Var olmaq nədir, niyə yaşayırıq, həyat nədir kimi suallar insanın iqtidardan azad olması ilə meydana çıxdı. Başqasının məqsədlərinə, güc mübarizələrinə alət olmayan insan həyatın mənası ilə maraqlandı. Daha açıq bir ifadə ilə: istismar edən iqtidarlarca, insanlığa minlərlə il boyunca həyatın mənası verilmişdi. Bu olmayanda insan sualla baş-başa qaldı.
Nə imiş həyatın mənası? Nədir bu həyat?
Başqalarınca məna verilməmiş həyatlar, həyatın mənasını axtararlar. Azad qalmış düşüncələr bunu şübhəsiz axtaracaq. Fəlsəfə də belə bir maraqla başlamışdır. İlk filosoflar kainatın başlanğıcına, ilk səbəbə dair suallarla yola çıxmışdır. Özünü azad etmək, sualla baş-başa qalmaqdır. Zəncirlərindən xilas olanlar cavab axtarmağa başlayanlar olmuşdur. Problemin cavabı isə, ən başda söylədiyimiz kimi “ifadə” problemi ilə gəlir. Hər kəsin uzlaşacağı bir cavab tapmaq çətin ola bilər. Həyatın mənası, məna axtarışı da ola bilər. Bizim burada söyləmək istədiyimiz şey, həyatın mənası sualının, cavabdan daha prioritetli və maraqlı olmasıdır. Özünü azad edən insan bu suala yetişirsə, həyatın mənası sualının mənası nə ola bilər?
Suala ya da problemin sualına bir cavab tapmağın daha çox suala gətirib çıxaracağı aşkardır. Fərz edək ki: həyat bir imtahandır. O zaman necə bir imtahandır? Nəyi ölçür? Müəllimlər kim? İstədiyimiz sualdan başlaya bilərikmi? kimi minlərlə sual ağlımızı qurdalayacaqdır. Həqiqətən də bu sualla yatıb qalxan insanlar var. Bütün ehtimallara inanıb tək-tək sorğulayan və heç bir imkanı çöldə buraxmayan maraqlananlar var. Hayatın anlamçıları deyə biləcəyimiz bu kəslər işin sonunda qəribə bir gülümsəməklə qalırlar. Həyatın mənası var, ya da yoxdur demək əvəzinə həyatın mənasını yaşama yolundadırlar. Bu da heçlik ilə varlıq arası bir fəlsəfəyə bərabər gəlir. Hər şeyin mənalı və mənasız olduğu bir düşüncə dünyasına sahib olmaqdır. İçində olduğumuz həyatın mənası kimi yaşamaqdır.
Hayatın mənası nədir deyə soruşduq, ancaq cavab vermədik. Cavab ünsiyyət olaraq mümkün olmaya bilər. Üzərində uzlaşdığımız sözlərlə, üzərində uzlaşmadığımız həyatın mənasını ifadə edə bilmərik. Bir də üsul problemi var. Hayat, hal-hazırda içində dolandığımız bir hərəkətdir. Çoxumuz səbəbini, mənasını soruşmayıb bu dönüş içində ayaqda dayanmağa çalışarıq. Həyatın mənasını soruşmaq bir səhv kimi gələcəkdir. Bəziləri axtarmaqda israr etsə də xaricinə çıxmadıqca bu nizamı görmək imkanına sahib deyil. İçində bir çox problem əldə etdiyimiz həyatın nə olduğunu bilmədən necə yaşayırıq? Nə olduğunu belə bilmədiyimiz həyatı necə yaşayırıq?
Mənbə: www.dmy.info
Hazırladı: Vüsaləddin Rüstəmov
Həyat mənasızdı. Bu həyata baxışımın pessimistliklə əlaqəsi yoxdur. təsəvvür edin insanların bir çoxu günəşin doğmasını sevirlər. Günəş ilk olaraq çəhrayı sonra qırmızı mavi və başqa rənglər. Amma niyə sevirlər?! Cavab yoxdu. Məsələn bir meyvəni xoşlayırsan bu banan və ya alma ola bilər. Niyə bunu xoşlayırsan? Cavab yoxdu. Həyatda belədi eyni şeylər təkrarlanlr müəsirlik adı altında məhv olub gedirik. Bir dəftər kimi boş boş yazılı vərəqlərə bənzəyir həyat. Həyat budu mənsaı yoxdu)
Həyatın mənasızlığı haqqında mənalı rəy 😉
Həyat çətinliklərə qarşı mübarizə aparmaqdi🌼🍃