“Biz əmanəti göylərə, yerə və dağlara təklif etdik. Onlar ona yüklənməkdən imtina etdilər. Ona insan yükləndi. Həqiqətən, o çox zalım, çox cahildir.”
Əhzab 33/72
Ayənin bu an etibarilə mənim həyatımda yeri nədir? Onlar ondan imtina ediblər, bundan bizə nə? Bu söhbət bizim həyatımızda necə yerini tapacaqdır?
Quranda izah olunan hər şey, İNSANIN əhval-ruhiyyəsi ilə əlaqəlidir. Başın yerindədirsə, normal bir insan olaraq edəcəyin işdə qaydalara riayət edəcəksən, işini üsuluna uyğun etməyə çalışacaqsan.
Məsələn, qarlı havada maşın sürürsən və normal şərtlərdə bu maşını idarə edərkən qaydalara diqqət edirsən, qırmızı, yaşıl işıqlar, sürət həddi, kəmər və s., amma tutaq ki, maşın sürüşməyə başladı və idarə etmədən çıxdı, bu vəziyyətdə ağlına heç qayda gələr? Qaydalara riayət edəcəksən, yoxsa canını qurtarmağa çalışacaqsan? Canını qurtarmağı düşündüyün andan etibarən, maşın sürüşmədən əvvəl sənin qaydalara qarşı bağlılığın nəyə yüklənməkdən imtina etdi? Qaydalara yüklənməkdən imtina etdi, elə deyilmi? Çünki qorxdun, avtomatik canının qeydinə qalmağa başladın. Bu həyəcan içində heç qayda yada düşər, maşını, yoxsa canını qurtarmağa çalışacaqsan? Qayda-maydanın yeri deyil artıq, canını qurtarmağa çalışacaqsan. Məhz bu ayədə izah olunan budur. 
EL-EMANET deyilen şey, bir işin qaydasına və üsuluna uyğun olaraq edilməsi ilə hədəf aldığı şəxsdə meydana gələn ETİBARDIR.
Məsəlçün, təyyarə pilotu təyyarəni üsuluna uyğun, yəni qaydalara uyğun idarə etsə, bu hal hər kəsdə inam, etibar hissi əmələ gətirər, amma adam “ales semavati vel ardı vel cibali” olarsa, yəni panika, həyəcan qatarsa işin içinə, özünü itirərsə, istər bu nəzarət olunan bir panika olsun (cibal), istər nəzarətdən çıxmış (semavati vel ard), bu nöqtədə qaydalar artıq deaktiv olur, yəni adamın əl-ayağı bir-birinə dolaşacaq haldadır və bu halda olan üçün qayda-mayda işləmir.
Bu halda qarşımıza iki insan psixologiyası çıxır:
Allah qaydalara uyğun olaraq görülən bir işin insanda əmələ gətirdiyi etibar hissinə, güvən hissinə “EL-EMANET” deməkdədir. Bu güvən hissi adamın o andakı halı ilə yaxından əlaqəlidir. Həddindən artıq qorxsan, beynində şübhə əmələ gəlsə, nəyəsə ilişib qalsan, həll edə bilmədiyin bəzi problemlər sənin düşncələrinə HÖKM EDƏRSƏ, bu nöqtədə avtomatik olaraq sənin əhval-ruhiyyən ƏMANƏTİ rədd edəcəkdir. Buna “ales semavati vel ard vel cibali” ye “fe ebeyne en yahmilneha ve eşfakne” deyilir, diqqət etsəniz imtina etdi deyir. Əlbəttə imtina edəcək, adamın əl-ayağı bir-birinə dolaşmış halda qayda güdəcəkmi!
Bir insan bu qədər qorxu və narahatlıq içində olmasına baxmayaraq İNSAN olmaq xüsusiyyətini davam etdirə bilirsə “hamelehal insan” olacaq, yəni ona yüklənəcəkdir.
Hazırladı: Erkin Qiyasi
