“Ağıl kamilləşdikcə söz azalarmış…”
Maraqlı bir deyimdir. Bəs nədən kamilləşmə danışma ilə tərs mütanasib olsun ki? Bizim eşitmək istədiklərimiz məhz kamillərin söhbəti deyilmi? Onlar da danışmayacaqsa, kim danışacaq?
Bir az düşündüm bu deyim haqqında. Düşündüm ki, əslində, sözün azalması burada lakonikliyi ifadə edir. Yoxsa danışmağı buraxmaq və ya azaltmaq deyə bir məna çıxarmıram bu aforizmdən mən. Az və ya çox danışmaq daha çox xarakterin göstəricisidir. Bəzən insanlar görürük ki, çox zaman susarlar. Susqunluqları onları müdrik kimi göstərə bilər. Amma əslində elə deyil. O sadəcə xaraktercə qaradinməz adamdır. Əgər bir az danışdıra bilsən görərsən ki, düşündüyün qədər düşüncə sahibi deyil. Yəni, söz azlığı kamilliyin göstəricisi ola bilər, amma hər sözü az olan da kamil deyildir.
O zaman kamilləşmə ilə danışma kəmiyyəti arasında münasibət necə formalaşır? -deyə düşündüm. Əgər sadəcə susmağı bacaran biriləri varsa, kamillərin susqunluğu ilə bunların fərqi nədir?
Düşünürəm ki, insan kamilləşdikcə fikir mühəndisliyi, müvafiq olaraq isə cümlə mühəndisliyi artır. Fikir və cümlə mühəndisliyi, aldığın məlumatlarla, müşahidələrinlə təəssürat formalaşdırmaq və bu təəssüratlarınla fikir formalaşdırmağın, bu fikirlərdən yola çıxaraq özünü səlis ifadə edə bilməyindir. Belə insanlar daha az sözlə daha çox fikir ifadə edə bilirlər. Bu zaman bir məsələ də ortaya çıxır:
İnsan danışdıqcamı bütün bu sistemi formalaşdırır, yoxsa necə? Yəni bütün bu kamillik ədəbiyyat olaraq formalaşır da, elə ədəbiyyat olaraqmı qalır?
Məncə əsla belə deyildir. Bütün bunların formalaşmasında bir həyat var, həyat yolçuluğu var. İnsan kamiliyinin əsas təzahürü həyatında bərqərar olur, təzahür edir. İnsan həyat müşahidələri və təcrübəsi ilə fikir formalaşdırır. Və ən əsası, anladıqlarını və söylədiklərini qismən də olsa həyata daşıdıqca, daha az sözlə ifadə qabiliyyəti qazanır. Hətta bədən dili ilə anlata, başa sala bilir. Təcrübə, fikir ifadəsində kəlimə azlığı yaradır və lakonik çatdırma qabiliyyyəti formalaşdırır. Ətrafdakılar da buna daha çox diqqət edir və nəticədə təblığ deyil, təmsil alınır.
Təbliğ çiçəklənmə deyil, çiçəklənməkdən bəhs etməkdir.
Təmsil çiçəklənmədir…
BİLDİKLƏRİN, ANLATDIĞIN QƏDƏRDİR…
Bir fizika müəliminin adi bir məclisdə oturub fiziki dillə danışması, fiziki termin və düsturlardan bəhs etməsi necə bir ortam yaradar? Bəli, fizikaya hörmət xatirinə bəlkə kimsə bir söz deməz, amma ona maraq da olmaz. Hətta məclisdəkilər yorular. Əgər fizika müəllimi bildiyi, mənimsədiyi fiziki biliklərini sosial həyat yöntəmləri ilə, gündəmə uyğun praktik təcrübələrlə ortaya qoysa, o zaman hamı üçün maraqlı və faydalı olar.
Ac bir insana ətin tərkibindən, onda olan vitaminlərdən və s. bioloji-kimyəvi bilgilərdən danışsaq necə olar? Əslində o ac adama bioloji statik bilgilər lazım deyil, aşbaz olub o ətdən bir şey bişirib vermək lazımdır.
Müəllif: Vüsaləddin Rüstəmov
“Адам вар ки,чох билдијинә ҝөрә аз данышыр,адам да вар ки,аз билдијинә ҝөрә” .Инсанын билијинин тәркиби өз хејринә сијасәтдирсә,онлар белә биликдән аһәстә истифадә едирләр,буну бәркдән демәзләр.Билијин тәркибиндә хејирхаһлыг варса,фикриндә хаинликлә ҝиләдилмәси лазым ҝәлән бир шеј јохдурса,белә тәркибдә билијин саһиби ону ачыгламға чалышыр,хејир вермәк наминә.Фикирләрини камилләшмә әләјиндән јахшы кечирә билмирсә чох сајда сөздән исифадә едир.Лакин фикри бәзән ајдынлаша билмир,бәзән исә гаршы сијасәтчи тәрәф сөз чохлуғунда өз фикрини итириб батыра билир.