Sevindirici haldır ki, bu gün ölkəmizdə marketinq haqqında olan təsəvvürlər getdikcə artmağa başlayır. Bunun ən önəmli təsirləri vaxt geçdikcə hiss edilməyə başlayacaq. Bir neçə il bubdan əvvəl əgər şirkətlər öz daxillərində marketinq departementini yaratmağa əlavə xərc kimi baxırdılarsa, bu gün bu departamentin vacibliyini özləri də etiraf edirlər. Bu da təbii haldır. Çünki hal hazırda yaşadığımız dünyada biznesin necə önəmli bir sahə olduğunu hamımız yaxşı bilirik. Bizim ölkəmiz də müxtəlif bizneslərin inkişafında olduqca maraqlıdır.
Əslində bu gün marketinqin prinsipləri və ya onun nə olması barədə deyil, konkret olaraq bədii biznesin nə yerdə olması ilə bağlı danışacağıq. Ədəbiyyatla, yazarlarla, eyni zamanda kitablarla əlaqədar olan bütün sahələrə marketinqin təsirini və nə dərəcədə önəmli olduğunu təhlil və izah etməyə çalışacam.
Başlamadan öncə kiçicik bir həşiyə çıxaraq onu deməliyəm ki, nə qədər yeni kitablar yazsaq da, bu sahənin marketinqini istədiyimiz səviyyəyə yüksəltmədən bunun ədəbiyyatın inkişafına biznes baxımından heç bir təsiri olmayacaq. Hər bir müəllif yazdıqlarının qarşılığında müəyyən bir qonarar qazanmaq istəyir ki, bu da təbii bir haldır. Bu həm yazarda ruh yüksəkliyi, eyni zamanda öz yaradıcılığını davam etdirmək üçün əlavə motivasiyanın yaranmasına səbəb olur ki, bu da növbəti əsərlərin meydana çıxmasına səbəb olur. Bunun da yolu düşünürəm ki, ədəbi marketinqin inkişafından keçir.
İlk öncə onu qeyd etməliyəm ki, bu sahədə ölkəmizdə olan çatışmazlıqlar olduqca çoxdur. Marketinqdə əsas yer tutan anlayışlardan biri araşdırmalardır ki, bu da bizdə olduqca zəifdir. İstənilən bir biznes sahəsində aparılan araşdırma mövcud vəziyyəti qiymətləndirməyə əsaslanıb ki, toplanılan məlumatların təhlilindən sonra istənilən nəticəni əldə etmək üçün lazimi addımlar atılsın. Ancaq ədəbi bizneslərdə nəinki mövcud bazarların araştırılması yoxdur, demək olar ki, buna hansısa cəhdlər belə edilmir.
Son zamanlar sosial şəbəkələrin sürətli inkişafı nəticəsində hansısa cəhdlər edilsə belə heç bir naliyyət əldə edilməyib. Bu da təbii bir haldır. Əgər kitab mağazalarının facebook səifələrinə baxsaz görərsiz ki, onların əksəriyyətində yalnızca kitabların qiymətləri ilə bağlı statuslardan ibarətdir. Hələki ədəbi bizneslərdə rəqəmsal marketinq anlayışı bundan ibarətdir. Halbu ki, bu imkandan maksimum şəkildə istifadə etmək olar.
Əgər hansısa bir gənc bu gün yeni nəsil dünya yazarlarının kitablarını əlina alıb oxuyursa bu həmin gəncin heç də onların yaradıcılıqları ilə ətraflı tanışlığını göstərmir. Ümumən əlınan kitabların bu gün çox satılmasının əsas səbəbləri nə qədər kitabın uğurlu alınması ilə bağlıdırsa böyük bir hissəsi də onun marketinq tərəfi ilə ciddi şəkildə məşğul olunması ilə bağlıdır. Yazarla çiyin çiyinə mübarizə aparan bu komanda bəlkə də yeni yazılan bir kitabın tez bir zamanda kütlələrin diqqətini cəlb etməsi üçün marketinqin təklif etdiyi bütün imkanlardan maksimum dərəcədə istifadə edirlər. Xüsusilə də rəqamsal marketinqin son zamanlatrdakı sürətli inkişafı onların saslərini daha böyük kütlələrə səsləndirmələri üçün əlavə üstünlüklər verməyə başlayıb. Bizdə isə yazarların demək olar ki, hamısı özlərinin marketoloqlarıdır və bu böyük dəryanın içində tək başlarına mübarizə aparırlar. Yeni yazdıqları kitablar haqqında bir iki kəlmə yazmaqla kifayətlənirlər. Nəticə isə göz qabağındadır. Ölkə xarici qıraqda qalsın, ölkə daxilində belə bestellerə çevrilə bilmirlər. Çünki bu kitablar kütləyə lazımıca çatdırılmayıb və tez bir zamanda da itib batmağa başlayırlar. Bəzən müəllifin belə yadından çıxır.
Bizim ölkəmiz texnoloji inkişafın sürətindən qıraqda qalmayıb. Məsələ həmin inkişafdan düzgün şəkildə istifadə edə bilməkdir. Ancaq ki, kitab sənayesində və biznesində bu məsələ hələ ki, istənilən səviyyədə deyil. O səbəbdən də onlarca yeni yaranan romanlar, hekayə kitabları, esse kitabları hər nə qədər uğurlu yazılsa da marketoloji cəhətdən bu kitabların düzgün kanallar vasitəsi ilə insanlara çatdırıla bilməməsi sonda həm müəllifin məyyusluğuna, həm də kitab biznesinin getdikcə öz aktuallığını itirməsinə səbəb olur ki, gələcəkdə bu istiqamətə maraqları olan insanları belə tədricən bu biznes növündən soyutmaqa başlayır.
Digər bir məsələ isə ölkəmizdə olan kitab mağazaları arasında istənilən səviyyədə biznes xarakterli rəqabətin olmamasıdır. Hətta yox səviyyəsindədir. Və təbii haldır ki, rəqabətin olmadığı bir yerdə biznesə yeni imkanların açılması və biznesin öz inkişaf yolunu seçməsi demək olar ki, mümkün deyil. Mövcud olan kitab mağazalarında isə demək olar ki , hər bir mağaza öz çatısının altına sığınaraq “mənimlə işiniz olmasın” deyərcəsinə bu rəqabətin olub olmamasında demək olar ki, maraqlı da deyillər. Ancaq qurulan hər bir biznesin əsas məqsədi odur ki, oradan müəyyən bir gəlir əldə olunsun. Və bu gəlirin də hər dəfə artması təsisçiləri yeni addımlar atmağa vadar edir ki, bu həm marketinq mühitinin həm də ki, kitab biznesinin inkişafına səbəb olur.
Müəllif: Müşviq Osmanlı
