I dünya müharibəsindən sonra tanınan bir pozuntudur. Vyetnamdan Amerikaya qayıdan əsgərlərdə müşahidə edilmiş və çox sayda araşdırma, kitab, film mövzusu olmuşdur. PTSP çox sayda insanda yanaşı problemlərlə müşahidə olunur. Bunlardan ən sıx görülən depressiyadır. Həmçinin müxtəlif təşviş pozuntuları, alkoqol və narkotik istifadəsi də izlənə bilər.
Cəmiyyətdə çox insan psixoloji travma alır, lakin onlardan müəyyən bir qismdə PTSP yaranır. Qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə daha artıq görülür. Keçmişdə travmatik hadisələr yaşayanlar, travmanı şiddətli yaşayanlar, qadınlar, müxtəlif psixoloji və fizioloji problemi olanlar risk qrupuna daxildirlər.
Qaçınma, hadisə olmamış kimi davranma vəziyyəti yaxşılaşdırmır;
Zaman hadisəni tamamən unutdurmur;
PTSP yaşayan hər 5-6 insandan birində əlamətlər uzun müddət, hətta illərlə davam edə bilir.
Posttravmatik stress pozuntusunun əlamətləri:
- Yuxusuzluq;
- Kabus görmə,
- Hadisə ilə bağlı anların tez-tez xatırlanması;
- Davamlı olaraq hadisənin təkrarlanacağı qorxusu və bu səbəbdən özünü tikan üstündə hiss etmə;
- Tez əsəbləşmə;
- Gələcəklə bağlı planların olmaması;
- Yadlaşma, başqaları məni, yaşadıqlarımı anlamır düşüncəsində olmaq;
- Hadisəni xatırladan hər şeydən narahat olmaq və qaçmaq;
- PTSP həm dərman, həm psixoloji müdaxilə tələb edir. Yardım almağa çalışanlar problemi daha tez aradan qaldıra bilir.
Kömək almaq üçün maneələr:
İnsanlardan ümidi üzmək;
Problemin özündən qaynaqlandığını düşünmək;
Hadisəni xatırlamaqdan çəkinmək;
Yardım almaq istəməmək;
Bunlar həm də xəstəliyin əsas əlamətlərindəndir.
Maddi imkanın aşağı olması da kömək almaq üçün bir maneədir.
Müalicəsi:
Nəzərə alınmalıdır ki, uşaqlar daha çox yuxu pozuntusundan şikayət edir. Xatırlama, çəkinmə simptomları demək olar ki, müşahidə olunmur. Uşaqlarla proyektiv metidikalar, art terapiya, qum terapiya, nağıl terapiya, nəfəs çalışmaları, əzələ relaksasiyaları kimi üsullardan istifadə etməklə diaqnostika və korreksiya işləri aparmaq olar.
Yeniyetmələrdə travma-fokuslu koqnitiv-davranış terapiyasından istifadə olunur.
Diğər təşviş pozuntuları zamanı da medikomentoz müalicə ilə yanaşı, psixoterapevtik üsullardan- KBT, interpersonal terapiyaya üstünlük verilir.
KBT zamanı müraciət edən insanın neqativ düşüncələri aşkara çıxarılır, onların yanlış olmasını dərk etməkdə ona kömək edilir. Bu düşüncələrə bağlı irrosional davranışlar aradan qaldırılır. Həftədə 1 dəfə olmaqla 12-20 seans aparılır.
Hal-hazırda karantin müddətinin uzanması PTSP-nin simptomlarının artmasına səbəb olur.Müəllif: R_M
