Bir uşağın hər doğulmasında Adəm də doğulur. Və bir neçə il yaşayır, ən çox dörd il… Bu zaman hər gün azalır. Necə kədər yaradacağını bilmədiyi üçün cənnətdə yaşayır. Həyata güvənir; kiçik şeylərdən – dəniz kənarındakı çınqıl daşları və ya dəniz qabıqları – zövq alır. Bir xəzinə tapmış kimi toplayır onları. Adi rəngli daşlar, Kohinoor kimi görünür. Hər şey onu xoşbəxt edir – səhər günəşində şeh damlaları, gecələr ulduzlar, ay, çiçəklər, kəpənəklər, hər şey saf cazibədarlıqdadır.
Lakin sonra, çox keçmədən bilməyə başlayır. Kəpənək, sadəcə kəpənəkdir. Çiçək sadəcə çiçəkdir. İçində elə bir şey yoxdur. Adları bilməyə başlayır: Bu bir qızılgüldür və bu bir zambaqdır və bu bir novruzgülüdür və bu bir su zambağıdır. Və çox keçmədən, bu adlar əngəllər halına gəlir. Nə qədər çox bilirsə, o qədər həyatla tam anlamıya əlaqəsi kəsilir. “Başçı” olur. Artıq başı ilə yaşayır, bütünlüyü ilə yox.
Eşq, dünyadakı ən böyük əlkimyəvi gücdür. Ondan necə istifadə edəcəyini bilənlər, ən yüksək zirvəyə çata bilərlər.
Böyümənin, tamamilə tək bir şeyə ehtiyacı var, o da cəsarətdir.
Axtaran biri olmaq, qumarın başlanğıcıdır. Həyatını riskə atır, eqonu riskə atırsan. Riskə gedirsən, çünki bütün güvəncələrini buraxırsan.
Sadəcə yalnız ikən ediləcək bir neçə şey var. Eşq, dua, həyat, ölüm, estetik təcrübələr, xoşbəxtlik anları – hamısı sən yalnız ikən gələr.
Doğru olan hər şey və gerçək olan hər şey, hər zaman sənə yalnızlıq gətirəcəkdir. Eşq, dua, həyat, ölüm, estetik təcrübələr, xoşbəxtlik anları – hamısı sən yalnız ikən gələr. Aşiq olduğun zaman biriylə olduğunu sanırsan. Bəlkə də o kimsə sənin yalnızlığını yansıdır, o kimsə, sadəcə sənin yalnızlığının yansıdığı bir aynadır. Lakin eşqinin dərinliyinə endikcə, aşiq olduğun o kimsənin belə ora girə bilməyəcəyini anlayarsan.
Bilməyin tək yolu ona icazə verməkdir; narahatlğa, qorxuya rəğmən.
Hər zaman düşünməyə dəyər, “Həyat tərzimdən xoşbəxtəm mi?” Əgər cavab “Yox” dursa, insan risklər almalıdır. Yeni yollar, yeni həyat tərzləri, yeni bir arayışa girişməlidir. Bu qədər dəqiqdir: İtirəcək heç bir şeyin yoxdur. Əvvəlki həyat tərzinlə xoşbəxtlik tapmadın. Əgər tapmış olsaydın yeniyə ehtiyac olmazdı. Əvvəlki anlamsız oldu, bu qədər dəqiqdir. Yeni anlamsız çıxa bilər və ya anlamlı çıxa bilər. Amma ən azından, yenidə anlamlı olma ehtimalı var. Əvvəlki, izləmədən keçdi. Onu gördün, anladın və onu heç bir şey almadan yaşadın. Sanki qumdan neft çıxarmağa çalışırmış kimi. Daha nə qədər qumdan neft çıxarmağa çalışaraq beyninə işkəncə edəcəksən?
Həyatda bir şeyə tutunmaq son dərəcə ağılsızlıqdır. Ən böyük xəta, möhkəm-möhkəm tutmaqdır; Belə edərək, insan sahib olduğunu itirər. “Bu mənimdir” deyə iddia edərkən, onsuz da bizim olanı itiririk.
Budda özü çox bilgili deyil; Nə İsa, nə də Məhəmməd həmçinin. Onlar məsum insanlardır, yalın insanlar, lakin yalınlıqları elədir ki, məsumiyyətləri elədir ki, uşaq kimi xüsusiyyətləri elədir ki, varlıqlarının ən içdəki ÖZ-ünə girə biliblər. Doğruluqlarını bilə biliblər, varoluşlarının ən ÖZ-ünə çata biliblər. Bilirlər, amma bilgili deyillər. Bilgiləri müqəddəs yazılardan deyildir. Onların dərin bilgililikləri, diqqətlilikləriylə olub. Mənbəni xatırlayın: Gerçək bilgi meditasiyadan, fərqindəlikdən, şüurdan, diqqətdən, şahidlikdən gələr. Və gerçək olmayan bilgi, müqəddəs yazılardan gələr. Gerçək olmayan bilgini çox asanlılqa öyrənə bilərsən və onunla lovğalana bilərsən, lakin bir ağılsız olaraq qalarsan – bilgili ağılsız, amma yenə də bir ağılsız.
Əgər həqiqətən bilmək istəyirsənsə, bütün bilgini buraxmaq məcburiyyətindəsən; onu, bilərək unutmaq məcburiyyətindəsən. Yenidən cahil olmaq məcburiyyətindəsən, maraq dolu gözlərlə, açıqgözlü kiçik bir uşaq kimi. Sadəcə öz varlığını bilməyəcək, dünyada var olan varlğı da biləcəksən… Ağaclarda, quşlarda, heyvanlarda, qayalarda və ulduzlarda var olan varlığı.
Bu, çox vaxt olur: Yolda bir insan görürsən, onu tanıyırsan, üzü tanış gəlir. Birdən, onun adını da bildiyini xatırlayırsan. Deyirsən ki, “Tam dilimin ucundadır.” Lakin heç cür sənə gəlmir. Tam dilinin ucundadırsa, niyə söyləyə bilmirsən? Bildiyini bilirsən, lakin yenə də xatırlaya bilmirsən. Və cəhd etdikcə daha da çətinləşir, çünki çox səy göstərmək səni daha gərgin edir. Və gərgin olduğun zaman, öz təbiətindən daha uzaq olursan; onsuz da orda olan şeydən daha uzaq olursan. Rahat olduğun zaman daha yaxınsan; tamamilə rahat olduğun zaman öz-özündən suyun üzünə çıxacaq.
Daha qüvvətli bir şəkildə cəhd edirsən, amma çıxmır, bu səbəblə hamısını unudursan. Sonra hamamda uzanarkən və ya sadəcə hovuzda üzərkən -həmin insanın adını xatırlamağa çalışmırsan belə – birdən ortaya çıxır. Xatırlamağa çalışmırdın və çox rahatlaşmışdın. Rahatlaşdığın zaman genişsən, gərgin olduğun zaman darlaşırsan – nə qədər gərgin, o qədər dar. Səninlə, içindəki arasında olan keçid o qədər dardır ki, ondan heç bir şey keçə bilməz, sadə bir ad belə.
Acı çək! Acnın bir zərəri yoxdur, çünki acı çox müdriklik gətirər. Acının zərəri yoxdur, çünki ancaq acı ilə insan onu aşar.
Ərdəm deməyə dəyər tək ərdəm, yaradıcılıqdır. Nə yaratdığın önəmli deyil, lakin həyatı artırmalı, varoluşu gözəlləşdirməli, yaşamağı daha şən, mahnını biraz daha maraqlı, eşqi biraz daha görkəmli etməli – və bir yaradıcının həyatı, sonzuluğun və ölümsüzlüyün parçası olmaqla başlayar.
Milyonlarla insan yaşayar, lakin heç bir şey yaratmazlar.
Yaradıcı, izdihamın bir hissəsi ola bilməz. Yaradıcı yalnız olmağı, ayrı getməyi, yalnızlığın gözəlliyini öyrənməyi öyrənmək məcburiyyətindədir, çünki sadəcə bu sahədə potensialın gerçəkliyə çevrilməyə başlayar. Yaradıcının yolu, sonunda səni özünə yönləndirər, çünki izdihamdan, yığından uzaqlaşırsan – yalnızlığa gedirsən. Bir rəssam, rəsmində tamamilə yalnızdır. Bir rəqqas, rəqsində tamamilə yalnızdır.
Həyat, sadəcə qatılmaqla bilinə bilər. Bir izləyici olma. Bütün modern dünya, sadəcə bir izləyici, bir izləyici topluluğu oldu. Birisi rəqs edir, sən ona baxırsan. Nə edirsən? Necə bir rəqsə baxa bilirsən? Bir rəqs, hiss edilməlidir, bir rəqs, rəqs edilməlidir. Biri mahnı oxuyur və sən baxırsan və dinləyisən. Mahnını və onun gözəlliyini bilmək üçün mahnı oxumalısan, qatılmalısan. Amma, bu fəlakətlik epidemiya səviyyəsindədir. Hər şeyə baxmağa davam edirsən.
Filmə axın edirsən – nə üçün ? Gözəl bir həyat yaşamırsan mı? Niyə gedib bir film görmək məcburiyyətindəsən? İnsanlar, başqa insanların həyatlarına baxaraq televizorlarının önündəki stullarına yapışıb qalıblar. Və yaşamırlar belə, sənin üçün oynayırlar. Sənin üçün oynayırlar və sən o oyunçuları görürsən – və heç kim yaşamır. Rəqqas gerçək bir rəqqas deyil, o bir profesionaldır və sən də bir izləyicisən. Hamısı saxtadır.
Rabindranath Tagore-nin bir hekayəsi var .Hekayə, mahnının içində belə deyir: “Əsrlərdir, Tanrını axtarıram. Bəzən ayın ətrafında idi, amma mən ora çatana qədər o başqa bir ulduza getmiş olurdu. Onu başqa bir ulduzda gördüm, amma mən ora çatana qədər o yenə getmiş olurdu. Bu belə davam etdi, amma onun orda olduğu bilgisində böyük bir sevinc var idi və bir gün onu tapacaqdım. Daha nə qədər gizlənə bilər? Daha nə qədər qaça bilər?
Və bir gün bunun Tanrının evi olduğunu söyləyən bir işarə olan bir evə çatdığım da oldu. Qədərim gerçəkləşdirildiyi üçün böyük bir rahatlıq hissi yaşadım. Pilləkənləri çıxdım və tam qapını döyəcək idim ki, ağlıma ikinci bir düşüncə gəldi: “Birdən Tanrı gələrsə və qapını açarsa nə edəcəksən? Sonra nə edəcəksən? Bütün həyatın bir yolçuluq idi, bir həcc, taparaq, axtararaq. Sən milyon illərdir ki, bir qaçışcı olaraq yetişdirildin və birdən Tanrı ilə qarşılaşanda söyləyəcək heç bir şeyin yoxdur. Nə söyləyəcəksən?”
Heç bunu düşündün? Deyək ki, Tanrı ilə qarşılaşdın, ona nə deyəcəksən, o sənə nə deyəcək? Özünü lazımsız yerə yandırdın, bitdin. Son dayanacaq, ölüm deməkdir.
Zen ustası IIkyu bunu söyləməkdə haqldır: “Son dayanacaq yoxdur, hər hansı bir dəyəri olan heç bir şey yoxdur. ” Hər şey sadəcə dadını çıxarmaq və rəqs etmək və mahnı oxumaq üçündür. Amma dəyər haqqında bir şey soruşma ; nəyin ərdəm, nəyin yaxşı olduğunu soruşma. Hər şeydən məmnun ol və həyatın hər hansı bir yerdə sona çatmayacağını çox yaxşı bir şəkildə bilərək fərqli hacılıqlara getməyə davam et, səyahət davam edəcək, karvan davam edəcək. Yolun bitdiyi bir yer yoxdur.
Xoşbəxt olmaq üçün heç bir şey etməyinə ehtiyac yoxdur. Əslində xoşbəxt olmamaq üçün çox şey elədin. Əgər bədbəxt olmaq istəyirsənsə, çox şey elə. Əgər xoşbəxt olmaq istəyirsənsə, işlərə icazə ver, işlərin olmağına icazə ver. Dincəl, rahatla və bir sərbəst buraxma içində ol.
Sərbəst buraxmaq, həyatın sirridir. Bir sərbəst buraxma içində ikən, çox şey, milyonlarla şey olmağa başlayar. Onlar onsuz da olurdu, ancaq sən əsla fərqində deyildin. Fərqində ola bilməzdin; başqa bir yerdə məşğul idin, dolu idin.
Mənbə: Osho – “Zen Ruhunda Tarot – Yaşam Oyunu” kitabı.
Hazırladı: Fidan Aslanova
